Big data worden met de dag belangrijker. Journalisten gebruiken ze steeds vaker om zich te onderscheiden, en met reden. Maar hoe zit dat dan met de privacy?
Rob Heyman, onderzoeker aan de VUB, is blij dat journalisten het nut van big data beginnen in te zien. “We leven met een overvloed aan informatie”, zegt hij. “De beschikbare hoeveelheid groeit zelfs in die mate dat reguliere datamanagementsystemen de informatieverwerking maar moeilijk aankunnen. Niet alleen de opslag van al deze gegevens is een huzarenwerk, ook de analysering ervan kost tijd en moeite. Gelukkig zijn er steeds meer journalisten die zich aan datajournalistiek wagen.”
Ook Andy Demeulenaere van Mediawijs volgt de ontwikkelingen rond big data en datajournalistiek al een tijdje op de voet. “Met big data kun je inderdaad prachtige verhalen schrijven, vanuit de meest uiteenlopende invalshoeken. Het Global Editors Network is een mooi voorbeeld van een community die streeft naar toegewijde en duurzame datajournalistiek om continu nieuws te maken. Jammer genoeg heeft voorlopig nog altijd slechts een beperkt aantal journalisten de vaardigheden om data te ontsluiten, te ordenen en te analyseren.”
“Data komen ook van pas om ‘waarheden’ te ontkrachten”, gaat Demeulenaere verder. Een filmpje van de Zweedse professor Hans Rosling, te zien op YouTube, is daar een mooi voorbeeld van. Demeulenaere: “De professor wordt geconfronteerd met iemand die de huidige immigratiestroom in een clichématig negatief daglicht stelt. Aan de hand van precieze data toont hij aan dat er wel degelijk ook positieve aspecten zijn, en dat de meeste media slechts inzoomen op een klein deeltje van ‘de waarheid’. Met andere woorden, data kunnen heel gemakkelijk clichés ontkrachten.”
Cookies
Met big data is niet alleen diepgaande onderzoeksjournalistiek mogelijk. Reclamemakers en adverteerders hebben al langer het nut ervan ingezien. Toch kunnen we ons ook vragen stellen bij de manier waarop big data worden verzameld. Welke data mogen beschikbaar zijn en welke niet? “Het blijft een dilemma”, zegt Rob Heyman daarover. “Momenteel is de wetgeving zo vaag dat je moeilijk kunt zeggen wat wel en niet mag. Zo stellen sommigen dat het verzamelen van big data een schending van de privacy is, anderen spreken dat tegen. Hoe ver mag je gaan met het verzamelen van informatie en welke gegevens mag je vervolgens gebruiken om berichten of reclame af te stemmen op je doelgroep? We kunnen er momenteel weinig tegenin brengen.”
Andy Demeulenaere: “Een tijdje geleden verplichtte de Nederlandse overheid aan online platforms om bezoekers erop te wijzen dat hun websites cookies gebruiken. Cookies maken het mogelijk het surfgedrag van internetgebruikers te registreren en analyseren. Aan de hand van pop-ups en banners moesten webplatformen aan de gebruiker toestemming vragen om gegevens te verzamelen. Gezien iedereen toch automatisch op ‘ok’ klikte, werd die manier van werken wel versoepeld.”
“België gaat veel flexibeler om met de cookiewetgeving”, vult Rob Heyman aan. “Bij ons moet je in de disclaimer nagaan of een website al dan niet gebruik maakt van cookies om gegevens op te slaan. Als je naar de website surft, geef je eigenlijk automatisch de toestemming om gegevens op te slaan.”
Open data
Demeulenaere: “Ook de nuance tussen big data en open data is niet altijd duidelijk. Wanneer we big data ter beschikking stellen van iedereen, krijgen we te maken met open data. Er zijn overheden die hierin meegaan onder de noemer ‘openbaarheid van bestuur’. Toch wordt deze wetgeving momenteel ter discussie gesteld. Zo wil in het Verenigd Koninkrijk David Cameron een beperking op het vrijgeven van overheidsinformatie. Volgens de Britse premier zijn er te veel journalisten die gebruik maken van deze wet om verhalen te schrijven… Vrij ironisch toch, in het licht van de vrijheid van informatie en meningsuiting.”
Deze bijdrage verscheen in het decembernummer van het VVJ-ledenmagazine 'De Journalist'.
Meer weten over big data? Kom dan naar onze infosessie ‘Big data en journalistiek’ op maandag 11 april 2016 (AP Hogeschool Antwerpen).
