In navolging van Europa zet België ook nationaal in op een anti-SLAPP pakket. Concreet wil ons land de bescherming tegen vexatoire procedures uitbreiden naar alle – grensoverschrijdende én zuiver nationale - zaken. Daarnaast geldt er binnenkort strafverzwaring in geval van agressie tegen journalisten en wordt laster en eerroof niet langer bestraft met een gevangenisstraf. Het eerste zou in werking treden in juni 2023, het tweede volgt de timing van het nieuwe strafwetboek, dat met name in 2025 in werking zou treden. Charlotte Michils Intussen is duidelijk geworden dat ook de Vlaams-Belgische journalistiek niet gespaard blijft van SLAPP of manifest ongegronde procedures met als uitsluitende doel te intimideren (zie De Journalist, oktober 2022). Kleine of grote outlets, freelancers, … iedereen krijgt te maken met het fenomeen als reactie op impactvolle journalistiek. Overigens, juridische intimidatie is groter dan SLAPP. Slechts in een klein deel van de gevallen mondt de dreiging uit in een steekspel voor de rechtbank, in vele andere gevallen blijft het bij spierballengerol, intimiderende correspondentie en (beroepsethische) klachten.
SLAPP is overal in Europa aan een opmars bezig. In mei 2020 rapporteerden de Kroatische journalistenvereniging TUCJ en ngo CIA meer dan 905 zaken tegen achttien media outlets en journalisten, goed voor circa negen miljoen euro aan gevorderde schadevergoeding. Op het moment van haar overlijden was de Maltese Daphne Anne Caruana Galizia verwikkeld in tientallen civiel- en strafrechtelijke procedures. In het Polen van vandaag worden public watchdogs het vuur aan de schenen gelegd door de autoriteiten en niet zozeer meer door bedrijven. Klassieke SLAPP’s – zo noemt men ze intussen – maar ook vijandige regelgeving en online haatcampagnes bemoeilijken er de deelname aan het publieke debat. En ook Italië kampt met een tsunami aan SLAPP’s. CASE, een coalitie van Europese ngo’s, probeert sedert 2019 vat te krijgen op de omvang van het fenomeen in Europa. Over een periode van tien jaar staat hun teller op liefst 570 SLAPP’s.
Actie kon niet uitblijven. De Europese Commissie lanceerde een voorstel van richtlijn die grensoverschrijdende SLAPP moet aanpakken. Grensoverschrijdende SLAPP is een exponent van SLAPP zeg maar waarbij het slachtoffer in een ander land dan zijn thuisland wordt gedagvaard en alles nog eens complexer wordt (andere bevoegde rechtbanken, ander toepasselijk recht, …). Daarnaast kwam er ook een aanbeveling die de lidstaten aanspoort om werk te maken van juridische én andere anti-SLAPP waarborgen in zuiver nationale procedures. Het kabinet van federaal Justitieminister Vincent Van Quickenborne liet in een overleg met de AVBB optekenen dat België zijn steun zal uitspreken voor de richtlijn. Daarnaast opteert België voor een zogenaamd horizontale implementatie waarbij de Europese waarborgen worden uitgebreid naar nationale zaken. De Europese waarborgen waarvan sprake zijn: de mogelijkheid voor de rechter om een kennelijk ongegronde zaak in een vroeg stadium te seponeren (early dismissal mechanism), een volledig kostendekkende rechtsplegingsvergoeding, schadeloosstelling, sancties en bescherming tegen beslissingen van derde landen. Ze komen bovenop reeds bestaande waarborgen als de bevoegdheid van het hof van assisen in persdelicten met de facto immuniteit in strafzaken als gevolg, en artikel 780bis van het Gerechtelijk Wetboek dat de rechter mandateert om de partij die de rechtspleging aanwendt voor 'kennelijk vertragende of onrechtmatige doeleinden' te veroordelen tot een civiele geldboete (zie AVBB-nota voor meer info). De juridische maatregelen worden verder ook nog aangevuld met opleiding, bewustmakingscampagnes en dataverzameling.
SLAPP werd de inzet van het vierde International Press Freedom Seminar op 12 december 2022 aan de UGent. De VVJ ging er in gesprek met Pia Lindholm (DG Justice), Charlie Holt (Greenpeace) en Olivier Sasserath (advocatenkantoor MVVP). (Foto: Hatim Kaghat/Belga Photo)
