Zowel Google als Facebook maakt werk van het aanbieden van ‘gebruikersrelevante’ informatie. Of het nu gaat om reclame, reisinformatie of nieuws, alles verschijnt op maat. Ook nieuwsredacties evolueren meer en meer in die richting. “Het is niet langer de klassieke vierde macht die beslist wat de surfer leest”, zegt onderzoeker Rob Heyman (VUB), “een vijfde macht in de vorm van de algoritmen van Facebook en Google heeft die rol overgenomen.”
Heyman: “We leven op het internet in een filterbubbel. Alle informatie die op ons afkomt wordt door algoritmen geselecteerd. Zoekmachines als Google en sociale media als Facebook zijn bijzonder sterk in personalisatie. Ze brengen meer en meer informatie op maat, en worden daar ook steeds beter in.”
Volgens Google zelf gaat de traditionele zoekmachine nog een drietal jaar mee. “Daarna wil het bedrijf in staat zijn om te weten wat de gebruiker wil, voordat die het zelf beseft. Google Now speelt hier al voor een groot stuk op in. De virtual personal assistant levert gebruikers hun dagelijks noodzakelijke informatie: verkeersinfo, leessuggesties en dies meer. Dat informatie-aanbod baseert Google op het surfgedrag.”
Personalisatie heeft positieve en negatieve kanten. Maar wanneer mediabedrijven te hard beginnen gaan, zijn perverse effecten niet ver weg. Rob Heyman: “Google en Facebook beïnvloeden – minstens onrechtstreeks – ons wereldbeeld. De filterbubbel zorgt ervoor dat we vrij eenzijdig nieuws ont- vangen. Natuurlijk was dit voor het internettijdperk ook al het geval. Zo selecteren de Nederlandstalige en Franstalige pers duidelijk verschillende nieuwsitems, met als resultaat dat we de ‘andere’ Belgen steeds minder kennen.”
Versplintering
Ook Andy Demeulenaere, coördinator van Mediawijs, nuanceert het belang van de evolutie. “Mediabeïnvloeding is niets nieuw”, zegt hij. “Hier en daar merk je nog sporen van de politiek gekleurde pers, en in die zin hadden we traditioneel een abonnement op een bepaald deel van het nieuws. Daardoor moest je vroeger meer dan één krant lezen om een duidelijk wereldbeeld te krijgen. Dat is met het veranderde medialandschap deels weggevallen. De mediaconcentratie brengt overlappingen met zich mee, de diversiteit krimpt.” Toch staat daar in het digitale tijdperk een nieuwe, toenemende versplintering van het nieuws tegenover. Rob Heyman: “Tegenwoordig luistert de vierde macht naar de vijfde: algoritmen. Vroeger bepaalden redacteurs de invalshoeken van dag- en weekbladen. Vandaag leggen algoritmen het nieuws vast. Redacties zetten in op interactiviteit. Mensen moeten een bericht liken, delen en becommentariëren. Zo kunnen kranten ook meer adverteren. Google en Facebook versterken deze logica.”
De Facebook-algoritmen, ook gekend als de EdgeRank, bepalen het belang van de verhalen in elk nieuwsoverzicht. “Het is als een credit rating”, zegt Heyman. “Ze zijn onzichtbaar en uniek voor elke gebruiker. Enkel Facebook weet hoe EdgeRank werkt. De interactiviteit met welbepaalde personen en pagina’s speelt mee, maar ook de interactiviteit van de boodschap zelf. Facebook maakt een som van tientallen parameters, en de uitkomst bepaalt hoe hoog een bericht scoort. Uiteraard proberen nieuwsredacties EdgeRank te doorgronden, want Facebook straft slecht scorende posts onmiddellijk af.”
Big data
Intussen kunnen nieuwsredacties ook zelf data verzamelen en analyseren. Andy Demeulenaere van Mediawijs: “Met die big data kunnen kranten hun berichtgeving beter afstemmen op de lezer. Clickbait wordt daarom steeds populairder. Media maken er een sport van om aantrekkelijke, klikbare titels af te vuren op social media, in de hoop dat deze verkeer naar de website genereren.”
Onder meer Newsmonkey heeft de kracht van big data en clickbaiting goed begrepen. De nieuwssite weet verdraaid goed welke berichten veel likes en shares genereren. Eens de bezoekers op de website belanden, analyseert Newsmonkey hun surfgedrag. Zo bedient de site lezers (min of meer) op hun wenken. Ook Het Laatste Nieuws en BuzzFeed hebben die werkwijze onder de knie.
Door bepaalde berichten te pushen kunnen de media wel de- gelijk de maatschappelijke agenda bepalen. Demeulenaere: “Brussel-Halle-Vilvoorde is een mooi voorbeeld. Aanvankelijk liet dat thema veel mensen koud. Tot de politiek en de media er zodanig op inspeelden dat het ineens een staatszaak werd. Op zo’n moment beïnvloeden de media de publieke opinie. En social media kunnen dat effect nog versterken, door gebruikers te overhalen om op bepaalde artikels te klikken.”
Deze bijdrage verscheen in het maandelijkse VVJ-ledenblad 'De Journalist'.
