De AI-golf die ook de mediasector overspoelt, roept talloze vragen op. De meest geuite bekommernis daarbij: waar liggen er mogelijkheden voor AI-toepassingen in de journalistiek, en waar liggen de grenzen? We vroegen het aan vijftien journalisten en communicatiewetenschappers die goed thuis zijn in de materie. En ook al lopen hun antwoorden tot op zekere hoogte gelijk, even relevant zijn de verschillen tussen techoptimisten en -relativisten.
Pol Deltour (VVJ Academy)
Kristof Van der Stadt (hoofdredacteur DataNews)
‘Ik zie mogelijkheden voor vertalingen, het samenvatten van teksten als leidraad, het maken van afbeeldingen ter illustratie, assistentie bij eindredactie (bijvoorbeeld voor het suggereren van andere titels), transcriptie van interviews, transcriptie van meetings, het schrijven van teksten op basis van het eigen tekstarchief als ‘voorzet’ voor de journalist (bijvoorbeeld voor een in memoriam of een bedrijfsgeschiedenis).’
Rien Emmery (factchecker Knack, VRT)
‘Ik zie enkel mogelijkheden voor onderzoek, vertaling en eindredactie/spelling checking. Dat zijn eigenlijk zaken waar nu ook al technologie voor gebruikt kan worden. Géén generatieve AI, wat mij betreft.’
Joeri Dehouwer (researcher Thomas More)
‘In zijn huidige vorm zal AI vooral dienstdoen als copiloot in de verscheidene journalistieke werkfases. De journalist kan hierbij zijn bestaande taken versnellen, optimaliseren en aanvullen met ondersteuning van AI. We zien nu ook al de voorlopers van autonome agents. Die zullen delen van deze taken semi-zelfstandig kunnen uitvoeren. Hierbij zal de journalist nog steeds aansturen maar zonder elke opdracht expliciet te hoeven formuleren of op te splitsen in afzonderlijke taken. Op die manier krijgt hij zijn eigen team van virtuele collega's of onderaannemers.’
Luc Pauwels (journalist VRT)
‘Simpele factuele teksten redigeren. Dubbelchecken van reeds gekende informatie. Transcriberen van audio- of video-opnamen. Vertalingen. Snel massa's data doorploegen en structureren. Maar opgelet: er zitten momenteel nog te veel fouten in AI-apps om je zomaar te kunnen verlaten op hun informatie.’
Ike Picone (professor VUB)
‘In de audiovisuele journalistiek zie ik mogelijkheden voor vertaalwerk, ondertitelen en ook het automatisch dubben in andere talen met gesynchroniseerde lippen. Een geschreven tekst zal zonder veel moeite omgezet kunnen worden in korte video’s met AI-gegenereerde beelden en voice-over, opnieuw in verschillende talen. Voor nieuwsbedrijven die in verschillende markten actief zijn, creëert dat belangrijke nieuwe toepassingen. Personalisatie op basis van de voorkeuren van een gebruiker is al ingeburgerd, en zal in combinatie met generatieve AI nog verder doorgedreven worden. Denk aan teksten die automatisch geredigeerd worden in lijn met de voorkeuren en gebruikersgeschiedenis van mensen. Iemand die het conflict in Gaza op de voet volgt krijgt dan enkel de meest recente updates te zien, en dat wordt automatisch een stuk met explainers en meer geschiedenis voor iemand uit wiens online profiel blijkt dat die het conflict nog niet heeft gevolgd.’
Gunter Willekens (journalist Het Belang van Limburg)
‘Mogelijkheden? Eindredactie, correctie en suggestie.’
Dominique Deckmyn (journalist De Standaard)
‘AI kan dienen voor bijna alles behalve het produceren van artikels (of het delen van artikels). Het is een goede eerste stap bij informatiegaring, vooral als je in dialoog met de chatbot gaat zoeken. Je komt dan op info die je met een Google zoekterm niet vindt. AI kan ook een goede brainstorm-partner zijn, om ideeën voor insteken of vragen voor een interview te genereren. Maar het is totaal ongeschikt voor eindredactie. Het creëren van beelden is problematisch, hoewel er bij sommige media best wel situaties zijn waar het kan. En dan ja, AI als hulpje bij het doorpublishen op sociale media, zoals vaak wordt gezegd. Al is dat nu toch niet zo'n grootschalig werk.’
Kristin Van Damme (researcher UGent)
‘AI kan inspiratie bieden, er zijn interessante tools voor het transcriberen of synthetiseren. Maar sommige redacties zullen van AI profiteren om snel en goedkoop werk te leveren. Zij gaan gewoon copy-pasten wat Chat GPT & consoorten te bieden hebben. Die keuze heeft dan wel minder met journalistiek te maken dan met drijfveren daarbuiten. Ik pleit er alleszins voor dat redacties sterk blijven inzetten op een menselijke inbreng, voor de benadering van het nieuws, voor verduidelijking, voor achtergronden... Op die manier kunnen ze hun journalistieke rol ook extra in de verf zetten, tegenover de AI-driven journalistiek die eraan komt.’
Pieterjan Van Leemputten (journalist DataNews)
‘Transcriptie van interviews, en op termijn vermoedelijk ook interviews grotendeels als afgewerkte tekst afleveren. Vertalingen van zowel bronmateriaal als het eindresultaat: video of tekst wordt simultaan in verschillende talen verspreid. Beeldgeneratie ter vervanging of aanvulling van stockbeelden. Automatisering van overhead: posten op sociale media, AB-testing, nieuwsbrieven samenstellen, homepage ordenen... Teksten automatisch inkorten tot de gewenste lengte, bijvoorbeeld bij het omzetten van online naar print of het aanbieden van een langere of kortere versie voor de lezer naargelang diens tijd.’
Frederic Heymans (researcher VUB / Data & Maatschappij)
‘Mogelijkheden zijn er zeker. Geautomatiseerde contentcreatie: AI-tools kunnen formats van nieuwsartikelen of samenvattingen genereren op basis van ruwe gegevens, waardoor er minder tijd en moeite nodig is voor routinematige taken. Eindredactie: ondersteuning voor de correctie van teksten, het suggereren van quotes en titels. Vertaalopdrachten. Audio naar tekst: ondersteuning van journalisten bij de transcriptie van interviews. Personaliseren van content, zoals het maken van nieuwsbrieven op maat. Visualisering van data. Factchecking. Grenzen zijn er ook, en die stellen de nood aan kwaliteitscontrole. Menselijk toezicht blijft essentieel om de kwaliteit, context en journalistieke integriteit van nieuwsverhalen te behouden.’
Valerie Deridder (journalist Knack)
‘Ik denk dat generatieve AI zoals ChatGPT kan worden gebruikt voor een eerste aanzet, bijvoorbeeld voor glossaria en dies meer. Voor een eerste eindredactie kan het ook. Qua titels zou ik oppassen: de titels die doorgaans goed scoren zijn heel clickbaity, dus mogelijk stelt AI die dingen voor. Maar is dat ook de branding die je als nieuwsmerk wil uitstralen?’
Geert Van Lierde (vakpersjournalist)
‘Snelle vertalingen. Het snel verzamelen van basisinfo of het opstellen van een ontwerptekst met basismateriaal. Maar dat blijft wel degelijk nog verder redactioneel uit te werken. Factchecking blijft (alsnog) noodzakelijk.’
Jan Nagels (journalist Belga)
‘Mogelijkheden: vertalingen, verwerking van info en eindredactie. Grenzen: van zodra er het minste risico bestaat op ongeverifieerde of onjuiste info.’
Sarah Van Leuven (professor UGent)
‘Ik zie parallellen met onze studenten die papers moeten schrijven. Voor research, datamining, het maken van samenvattingen of spellingcontrole biedt AI zeker mogelijkheden. Idem voor headline testing of het maken van titels. Maar het creatievere werk, het interpreteren van informatie ook, dat zal toch steeds mensenwerk blijven. Overigens moet élke inzet van AI met kritische zin gebeuren. Het materiaal waarmee die tools worden getraind, is nu eenmaal niet neutraal.’
Luc Vanheerentals (freelance journalist)
‘Ik zie voor mijn journalistiek werk (Juristenkrant, Apache, De Journalist, RandKrant, ROBtv, Dewereldmorgen...) geen voordelen in gebruik van AI-toepassingen.’
Dit artikel verschijnt ook in De Journalist 247 (december 2023).
