“Er is geen sprake van een uitgesproken over- of ondervertegenwoordiging van bepaalde actoren in het VRT-nieuwsaanbod. De vergelijking tussen de 19u-journaals van VRT en VTM levert bovendien opvallend gelijklopende resultaten op. Evenmin stelden we een discrepantie vast in de aandacht voor bepaalde thema’s, zoals de klimaatmarsen.”
Dat concluderen de professoren Tim Raats en Ike Picone van de VUB en Peter Van Aelst en Steve Paulussen van de UA uit een onderzoek naar de berichtgeving in deze journaals tijdens de voorbije Vlaamse regeerperiode 2014-2019. De VRT liet deze studie naar onpartijdigheid uitvoeren in het kader van de vorige beheersovereenkomst. Het onderzoek is extra relevant omdat de nieuwe beheersovereenkomst tussen de Vlaamse overheid en de VRT een werkpunt maakt van ‘meer onpartijdigheid’. De Vlaamse regering stelt hiervoor een externe monitoring in het vooruitzicht.
Zowel bij VRT als VTM komen vooral actoren met macht, meer bepaald regeringspartijen, aan bod. Het VRT Journaal volgt wel iets ‘gezagsgetrouwer’ de machtshiërarchie met een duidelijker focus op de premier en de Vlaamse minister-president. Het VTM Nieuws geeft vaker het woord aan andere kopstukken. Dat is ook het geval tijdens de verkiezingscampagne: dan geeft VTM meer ruimte aan oppositiepartijen.
Bij de VRT blijven middenveldactoren meer onderbelicht. Dat was volgens de onderzoekers het meest uitgesproken bij de berichtgeving over het jongste regeerakkoord. De VRT laat anderzijds wel een grotere diversiteit van actoren zien. Dit leidt bijvoorbeeld bij de brand in het vluchtelingenkamp van het Griekse Moria tot een evenwichtiger berichtgeving.
Journalisten
Naast inhoudsanalyses omvatte het onderzoek ook een bevraging bij VRT-journalisten. Hieruit blijkt dat de openbare omroep over diverse ‘checks and balances’ beschikt om te waken over de onpartijdigheid en kwaliteit van de berichtgeving. “Er is doorheen de nieuwsflow op redacties een voortdurende bijsturing. Redacties evalueren zelf, op basis van interne en externe feedback die ze krijgen, wat als positief of problematisch ervaren wordt.”
Omdat zicht op het totale nieuwsaanbod ontbreekt is er volgens de journalisten wel degelijk onderzoek nodig. Dit moet volgens hen echter vertrekken vanuit een juist begrip van journalistieke onpartijdigheid. “Onpartijdigheid mag met name niet verengd worden tot neutraliteit. Onafhankelijke, kritische journalistiek vereist dat journalisten standpunten moeten kunnen evalueren, kaderen en duiden.”
In hun aanbevelingen wijzen de onderzoekers op het feit “dat onpartijdigheid een na te streven doel is, maar geen keurslijf mag zijn om journalistieke keuzes te sturen en zeker niet mag verhinderen dat journalisten kritisch berichten”. Ze adviseren de VRT-journalisten “te blijven zoeken naar goede ‘woordvoerders’ van de burger in duidingsprogramma’s”. Vox pops mogen enkel worden gebruikt om te melden hoe ‘gewone’ mensen problemen ervaren, maar mogen hen niet opvoeren als experten.
Er is ook meer nood aan uitwisseling en afstemming tussen de verschillende redacties over wie uitgenodigd wordt, dit om te vermijden dat steeds dezelfde studiogasten op het scherm te zien zijn. Journalisten moeten verder meer aandacht hebben voor de manier waarop bijvoorbeeld empathische of kritische interventies voor het brede publiek partijdig kunnen overkomen. Tot slot wordt gepleit voor meer transparantie over journalistieke keuzes.
(LV)
[download id="11407"]
