Op 1 augustus trad een nieuwe auteurswet in werking, die onder meer een bijzonder uitgeversrecht in het leven roept. Dat moet persuitgevers toelaten hun nieuwsaanbod efficiënter te valoriseren tegenover Google, Facebook en andere online platformen. Voor journalisten creëert de regeling het recht op een ‘passend deel’ van de nieuwe inkomsten.
De nieuwe wet is een uitloper van een Europese richtlijn van 2019 over auteursrechten in de nieuwe digitale context. Platformen zoals Google en Facebook genereren allang massa’s online verkeer en reclame-inkomsten dankzij nieuwsberichten die ze overnemen van professionele nieuwsmedia. Het nieuwe uitgeversrecht maakt het die media nu expliciet juridisch mogelijk – en daardoor in de praktijk veel makkelijker – om hun content af te schermen van dat gebruik. Overname kan door Google en Facebook enkel nog mits de uitdrukkelijke toestemming van de uitgever, die zonder twijfel niet zal nalaten daar een gepaste vergoeding aan vast te koppelen.
Beschermde ‘persuitgevers’ zijn de producenten van echt journalistiek werk; wetenschappelijke publicaties vallen uit de boot. De beoogde journalistieke publicaties kunnen zowel op papier als digitaal – als nieuwssite dus – worden uitgegeven, en ze kunnen literair van aard zijn maar even goed de vorm aannemen van foto’s, video’s of cartoons. Er zijn wel degelijk uitzonderingen op het uitgeversrecht. Google & Co. mogen nog steeds zonder toestemming ‘zeer korte fragmenten’ uit perspublicaties overnemen – een heikele vraag wordt wat daar precies onder valt. Het uitgeversrecht vervalt ook twee jaar na een publicatie.
Een uitgever die met een platform wil praten over de overname van journalistieke content, kan zo’n gesprek ook afdwingen. Komt het niet tot een akkoord, dan kan de zaak worden aangekaart bij het BIPT (Belgisch Instituut voor Postdiensten en Telecommunicatie). Die beslist vervolgens over de verschuldigde vergoeding, zij het dat hiertegen nog een beroepsmogelijkheid bestaat. Cruciaal is nog dat een online platform op vraag van een persuitgever ‘alle actuele, relevante en volledige informatie’ moet verstrekken over zijn exploitatie van journalistiek werk en de inkomsten die daaruit voortvloeien.
Journalisten
Uitstekend nieuws is er nog voor journalisten, want uitgevers moeten de vergoedingen die ze van big tech ontvangen ‘delen’ met hun auteurs, het weze schrijvende journalisten, persfotografen of cartoonisten. Uitgevers kunnen zich dat auteursdeel overigens niet toe-eigenen met een contract van overdracht. De nieuwe wet kiest voor een centraal beheer van de journalistenvergoedingen – de JAM is wat dat betreft een uitgelezen forum. Ingeval van impasse beslist een Commissie met een vertegenwoordiger van de minister van Economie als voorzitter en met uitgevers en journalisten als leden. En ook op dit niveau is transparantie gewaarborgd: auteurs hebben recht op alle actuele, relevante en volledige informatie die nodig is om hun passend aandeel te verkrijgen.
Vlaamse en Franstalige persuitgevers bekijken op dit ogenblik hoe ze hun nieuwe uitgeversrecht kunnen hard maken tegenover Google & Co. De maand september zou in dat verband meer klaarheid moeten scheppen. De VVJ/AVBB, die van in het begin nauwgezet over de rechten en belangen van journalisten heeft gewaakt, blijft het dossier op de voet volgen.
Pol Deltour
Foto Photonews
