Op enkele na, weigeren de Vlaamse nieuwsbedrijven de vergoedingen van hun freelancejournalisten collectief aan te passen aan de fors gestegen levensduurte. ‘Wie een verhoging wil, moet het maar komen vragen’, is de boodschap. Maar ook dan komen veel freelancers van een kale kermis thuis. De kille houding van de uitgevers wekt veel onbegrip en onderhuidse aversie op.
Kunnen we het erover eens zijn dat de levensduurte het afgelopen jaar fors is toegenomen? Mogelijk doen nogal wat mediamanagers geen boodschappen en zien ze de winkelprijzen niet zelf stijgen, maar zopas verhoogde de Europese Centrale Bank voor het eerst in elf jaar nog eens de rente ter bestrijding van de inflatie. Die boodschap moeten onze mediabazen toch wel hebben gecapteerd?
In ons land bestaat gelukkig zoiets als de automatische loonindexering, die werknemers in zo’n context voor verarming behoedt. Voor zelfstandigen bestaat zo’n mechanisme niet. Dan verhogen die toch gewoon zelf hun prijzen, is de nogal evidente opmerking. Jawel, maar zoiets veronderstelt dat die zelfstandige – denk aan een bakker of loodgieter – over minimale autonomie beschikt om dat te doen. Net dat geldt niét voor freelancejournalisten in Vlaanderen/België (en ook daarbuiten). Voor hen bepalen de mediabedrijven sinds jaar en dag hoe het met hun vergoedingen zit.
Het pijnlijke is dat die vergoedingen de voorbije decennia nauwelijks of niet zijn verhoogd. Vandaag, met een inflatie die stilaan oploopt tot 10 procent, krijgt dat gegeven dramatische dimensies. Zelfstandige journalisten worden aan alle kanten geconfronteerd met fors oplopende levens- en ook werkkosten, die ze immers zelf moeten ophoesten. De freelancevergoedingen liggen traditioneel al laag (zie de VVJ-Tarievenbrochure voor zelfstandige journalisten), vandaag geven almaar meer van hen aan het werk en het leven niet meer aan te kunnen.
‘Individuele aanpak’
Enkele mediahuizen speelden zelf op de evolutie in. De regionale omroepen Focus-WTV en Ring-TV bijvoorbeeld, met een indexering begin 2022. Eind februari lanceerde de VVJ dan een openbrievencampagne naar de Vlaamse mediahuizen. Verzoek: een snelle, substantiële en structurele indexering van de vergoedingen van freelancejournalisten. Van de kant van Mediahuis kwam daar in maart een positieve reactie op: uitgever en hoofdredacteuren van De Standaard en Het Nieuwsblad lieten weten dat ze vergoedingen van hun freelancemedewerkers per 1 april optrokken met 5 procent. ‘Deze tariefverhoging is zowel een blijk van waardering als een gedeeltelijke tegemoetkoming aan de gestegen levensduurte’, heette het in de gezamenlijke mededeling.
De démarche van Mediahuis viel blijkbaar slecht bij de andere mediabedrijven. Na informeel onderling overleg – dat doen ze nu eenmaal als de belangen gelijklopen – werd beslist niét in te gaan op het VVJ-verzoek. Wel, zo liet bijvoorbeeld DPG Media weten, kunnen we ‘voor elke zelfstandige leverancier afzonderlijk zo nodig de prijsafspraken herzien’. Ook bij de VRT en Belga heette het dat wordt gekozen voor een beperkte en individuele aanpak van het probleem. Van Roularta overigens geen nieuws, ook al heeft dat bedrijf nogal wat freelancers in dienst. Maar positieve signalen zijn er ook: Apache bijvoorbeeld verhoogde de tarieven voor zijn freelancers met 10 procent.
Aversie
De afwijzende houding van DPG, VRT & Co. verbaast. Voor een structureel probleem als de inflatie past geen inertie, noch een amalgaam van occasionele en partiële verhogingen. Bovendien werkt die individuele aanpak in de praktijk niet. Freelancejournalisten bij DPG Media lieten ons weten – verwijzend naar het negatieve en zelfs onderdrukkende klimaat in het bedrijf – geen individuele verhoging te dùrven vragen. Anderen getuigden van de vernederende sfeer die hangt over een moeten gaan ‘schooien’ om een indexering. En dan is er nog het toenemende aantal getuigenissen van journalisten die na hun bedelgang van een kale kermis zijn thuisgekomen…
De negatieve houding van het gros van de mediahuizen verbaast niet alleen, ze wekt ook aversie op. DPG Media boekte de voorbije jaren riante winsten, en blijkt daarmee in toenemende mate haar (verborgen) aandeelhouders royaal te verwennen. In Nederland blijkt het bedrijf van Van Thillo overigens wel tot afspraken te kunnen komen, maar daar gingen wel enkele processen van freelancejournalisten aan vooraf. Intussen heeft de VRT voor sommige schermgezichten ruim 300.000 euro per jaar veil.
Van hun kant wachten ruim 800 professionele freelancejournalisten en minstens nog eens zoveel bijberoepers in Vlaanderen nog altijd op zoiets elementairs – en levensnoodzakelijks – als een gewone indexering van hun beroepsinkomsten. Alvast voor de VVJ redenen genoeg om aan dit hete hangijzer alle aandacht te blijven besteden.
Pol Deltour
