Europa wil collectieve onderhandelingen uitbreiden naar zelfstandigen en flexwerkers, een groeiende groep aan de onderkant van de sociale ladder met weinig onderhandelingsmarge en werk dat verdacht veel lijkt op werk in loondienst. Dat kan alleen mits versoepeling van het mededingingsrecht, iets waartoe de Europese Commissie vandaag bereid blijkt. In eerdere verklaringen op sociale media zei Europees commissaris voor Concurrentie Margrethe Vestager dat het mededingingsrecht geen obstakel mag zijn voor betere werkomstandigheden en vergoedingen.
Loontrekkenden worden in snel tempo vervangen door freelancers en flexwerkers. Ook de journalistieke sector blijft hiervan niet gespaard: uit recent onderzoek van de UGent, de ULB en de Université de Mons bleek dat het aantal zelfstandige journalisten in ons land de laatste vijf jaar nog maar eens met 5% is gestegen. Ruim een kwart van de om en bij 5.000 erkende beroepsjournalisten in België gaat nu als freelancer door het leven. Dat is niet enkel zo in Vlaanderen en België, over heel Europa is diezelfde tendens waarneembaar. Zorgwekkend hierbij is dat, volgens het eerder vermelde onderzoek, maar liefst 64% zich gedwongen voelt in het zelfstandigenstatuut. Zelfstandigheid is voor die groep m.a.w. geen vrije keuze meer maar een die wordt opgelegd door de sterkere onderhandelingspartij. En die heeft daar alle baat bij: het kostenplaatje van een zelfstandige is nu eenmaal voordeliger dan van loontrekkende collega en bovendien is de arbeidsrechtelijke bescherming niet van toepassing. Zo kan een freelancer makkelijker in- en uitgeschakeld worden door de redactiechefs, want de dwingende opzegtermijnen en -vergoedingen gelden enkel voor wie gebonden is door een arbeidsovereenkomst.
De onvrede heeft zeker ook te maken met de magere honoraria voor zowel redactioneel werk als beeldmateriaal. Zo kwam uit een recente VVJ-rondvraag dat regiojournalisten slechts 95 euro krijgen voor een reportage met gemiddeld 4,5 uur werk of 30 euro voor een multimediaal item op de website (inclusief plaatsings- en eindredactiewerk). Ook fotojournalisten en journalisten bij digital only media hebben het volgens die laatste (en vroegere) cijfers zwaar te verduren.
Achter het verhaal van verzelfstandiging en flexibilisering gaan dus verborgen uitbuiting en erosie van arbeidsvoorwaarden schuil. En daar wil Europa nu iets aan doen. Het wil kwetsbare "ondernemingen" uit het toepassingsgebied van het mededingingsrecht takelen dat collectief onderhandelen verbiedt omdat het een hypotheek legt op de mededinging. Een moeilijke oefening want een goed functionerende interne markt heeft nu eenmaal nood aan duidelijke mededingingsrechtelijke afspraken.
Het versoepelde mededingingsrecht zou voor freelancejournalisten een nieuw tijdperk inluiden: een uitweg uit de huidige onzekerheid over inkomsten en moeilijke rechtspositie. Individuele loonafspraken bijvoorbeeld zouden vanaf dan kunnen worden afgetoetst aan barema’s in collectieve arbeidsovereenkomsten, net zoals bij loontrekkenden. Het zou een einde maken aan de onderhandelingen die op dit moment veel weg hebben van het verhaal van David en Goliath.
VVJ wordt via de Europese Federatie van Journalisten al enkele jaren gehoord in dit overleg met de Europese mededingingsautoriteit.
Charlotte Michils
(Foto: Photo News/Thierry Monasse, Polaris)
