Was alles dan al niet lang verteld en geschreven over de zaak-Daems? Zeker niet, want het bleef wachten op het verhaal van de moeder van Rik. Zaterdag is ook die witte vlek met veel zwarte inkt en foto’s gevuld. Een krant die graag trompet dat ze het allerlaatste nieuws serveert, stuurde haar sterreporter op pad en dat leverde een indringend gesprek met moeder Simone op. Met belangwekkende uitspraken als “alle mannen zijn allemaal dezelfde, het is niet dat onze Rik een vrouwenzot zou zijn” is het dossier-Daems nu volledig afgerond en kunnen de historici eindelijk hun licht over deze belangwekkende staatszaak laten schijnen. Er is natuurlijk een maar, madame Ilse Beyers. Voor het hoger privé- en commercieel belang van het eigen blad wil ze graag onder de lakens en in de riolen gluren. Als het de oplage kan optillen, zijn ze bij “Dag Allemaal” van weinig vies, zeker niet van akelige emailtjes.
De Vlaamse pers heeft de “heilige privacy” de laatste weken lelijk geschoffeerd en de praktijken van Beyers & Co. verdienen intens misprijzen. Er werden grenzen overschreden waardoor de Vlaamse journalistiek in het drijfzand dreigt weg te zinken en elk fatsoen kan verliezen. Een pers die het onderscheid tussen het publieke en het privé domein niet langer respecteert, verglijdt in geen tijd tot een ranzige bedoening. Voor de pers is dat een ramp, voor de samenleving een drama, want een maatschappij waar er systematisch in de privacy wordt ingebroken, krijgt totalitaire trekjes en dat betekent fataal een aanslag op het democratisch, politiek debat. Immers, hoe meer de privacy het publieke domein overwoekert, hoe minder ruimte de discussie over de publieke zaak of de “res publica” krijgt.
De normvervaging die zich nu ook bij de Vlaamse media doorzet, heeft meer dan één oorzaak. Ongetwijfeld speelt de concurrentieslag tussen titels en persgroepen een doorslaggevende rol. Zoals er een markt voor porno is, zo is er een markt voor privé-journalistiek. Verontrustend is echter dat het privé-aanbod steeds verder uitdijt en veel maatschappelijk relevante journalistiek uit de kolommen, de radio- en tv-journaals verdrijft. Dit is geen censuur, dit is erger. Belangwekkende en niet zelden controversiële thema’s of beslissingen komen niet meer in het publieke domein, omdat de privacy-journalistiek het terrein heeft bezet. Het lijkt een logisch en onschuldig proces, maar het eindresultaat is wel vergelijkbaar, zoniet identiek met de harde censuur, die tot het wezen van alle totalitaire regimes behoort.
De journalist is veel meer dan alleen een werknemer. Hij heeft een uitgesproken maatschappelijke verantwoordelijkheid, omdat hij per definitie op het publieke domein actief is. Daarom bestaan er redactiestatuten, deontologische charters en commissies. Kortom, het behoort tot de essentie van het journalistiek werk dat het niet alleen tegenover de “baas” verantwoording verschuldigd is. Opdrachten kunnen en moeten desgevallend geweigerd worden. De journalist heeft een autonomie, omdat hij een andere maatschappelijke aansprakelijkheid heeft dan de uitgever. Die kan het zich (misschien) veroorloven om de verkoop- en kijkcijfers als enige norm te hanteren en bijgevolg de privé-sfeer voluit in het publiek domein te brengen en te commercialiseren. Journalisten horen andere normen te hebben, zoniet is het hek van de dam.
Volgens sommigen is het al zover en is het “point of no return” al overschreden. De schrijvende pers, radio en televisie voelen de hete adem van de nieuwe media, waar zowat alles kan en mag en het ontbreken van normen de enige norm zou zijn. Dat verhoogt de druk op de ketel en stimuleert de jacht op de privacy. Niet alleen is daar een vraag voor, ook het aanbod neemt voortdurend toe. De tijd dat alleen filmsterren en halfgoden hun huizen op een kier zetten en in hun ziel lieten kijken, is al lang voorbij. Nu gaan ook de deuren, koelkasten en harten van literatoren, politici, nieuwslezers en … politieke journalisten open. De zorg om de wereld durft in die verhalen wel eens aan bod komen, als voetnoot. Het huishoudelijk gebeuren daarentegen … Zelfs de intiemste gevoelens worden publiek gemaakt en bijgevolg geperverteerd.
Het is twijfelachtig dat er een doeltreffende remedie tegen deze ontsporing bestaat. Omdat de persvrijheid als een absoluut recht wordt ervaren staat de overheid hier vrijwel machteloos. En verder geven de nieuwe mediatechnieken alle ruimte aan de wetten van de jungle. Symbolisch verzet dan maar. Gele en rode kaarten voor collega’s die flagrant over de schreef gaan, zou ontradend kunnen werken. Als madame Beyers haar perskaart een jaar moet inleveren, krijgt ze de tijd om nog eens een goed boek te lezen en zich over de gevolgen van haar journalistiek te bezinnen. Misschien kan ze dan met een Koen Meulenaere, die ook aan een denkpauze toe is, contact opnemen..
Paul Goossens (foto: Erik Vidal, Photo News)
