door Lukas DE VOS
No nonsens. Jos Van Hemelrijck was een échte journalist. Verveelde zich stierlijk achter een bureau in de veertig jaar (1969-2009) die hij voor de VRT werkte. Dan kreeg hij de kriebels. Ik zie hem nog bovenop een kast springen en met proppen papier gooien. Niet omdat hij anderen van de Wereldomroepredactie de kast wou opjagen, maar omdat zijn habitat the great wide open was. Leven!
Zijn zeilervaring maakte hem een graag geziene gast in zeevaartkringen. Jos droomde niet alleen van de zee, maar ook van reuzeschepen. Zo kon hij ooit met een vrachtschip vanuit Scandinavië naar Antwerpen varen. De lokroep van de zee bleef hem maar weglokken van de wal. Met de moeder van zijn drie kinderen, Martine Tanghe, zette hij op de Miss Musette koers naar de Azoren, de Kaapverdische eilanden, de Caraïben. Martine is danig onder de indruk van de enorme golven. Jos sust, ach, twee, drie meter.
Glitter was hem vreemd. De zilte geur van de oceaan, dat was zijn opium. In de jaren dat hij producer was van de wetenschappelijke programma's bij Canvas (2004-2009) kon hij voor Overleven niet ver genoeg wegtrekken: naar de Zuidpool (2005) om de nieuwe Belgische poolbasis te keuren; naar Spitsbergen (2009) met zijn tweemaster Het Boot. Jos en zijn metgezellen raakten in pakijs maar kregen wel een vergunning om rond de Noord-Russische eilanden te varen (met een geweer tegen ijsberen die hij “nooit te zien kreeg”). Ze raakten vijf dagen lang drie uitgezette kajakkers kwijt – die uitgehongerd maar levend werden teruggevonden. Zwaar weer verhinderde een snelle terugkeer. Ze waren vier maanden onderweg geweest.
Meer dan zijn reportages en inzet voor De Zevende Dag, Terzake en Panorama (1977-2004), zijn het zijn stille kracht en tegelijk luidruchtige enthousiasme die hem in 2005 de Europese Descartes Communication Prijs opleverden voor het toegankelijk maken van wetenschappelijk onderzoek. De Europese Commissie verdeelde een kwart miljoen euro onder vijf genomineerden.
Acht weken geleden zat hij nog boven in de mast van zijn zeilboot die aangemeerd lag in Portugal. Een vermoedelijke longontsteking bracht hem naar huis – het bleek ongeneeslijk uitgezaaide kanker te zijn. Hij is op 24 maart rustig in Leuven gestorven. Ik denk dat Jos maar van één ding spijt heeft: dat hij geen zeemansgraf kreeg.
