Steeds minder journalisten kunnen focussen op een welbepaalde materie. Tegelijk neemt het aantal freelancers onder de professionele journalisten sterk toe. Dat besluit het Gentse Center for Journalism Studies (CJS) uit identieke enquêtes bij Belgische journalisten in respectievelijk 2013 en 2018. Volgens de onderzoekers liggen kostenbesparingen in de mediabedrijven aan de oorsprong. En ze waarschuwen voor het risico op kwaliteitsverlies in de berichtgeving.
Zowel in 2013 als in 2018 konden journalisten in de CJS-enquête aangeven of ze zich bezighielden met specifieke materies dan wel meer algemeen actief waren. De groep ‘gespecialiseerde journalisten’ bleef in het algemeen wel stabiel (67% in 2013, 66% in 2018), maar het aandeel dat zich specialiseert in één specifieke materie verminderde van 75% tot 66%. Veel gespecialiseerde journalisten zijn mettertijd dus meer dan een thema gaan coveren. ‘Beat reporting’, zoals de onderzoekers het noemen in hun Engelstalige publicatie, komt vooral voor in de internationale en regionale sfeer en in de berichtgeving over cultuur, sport, economie en financiën. De daling van het aantal dat zich specialiseert in één thema, wordt vooral vastgesteld bij tijdschriften en regiojournalistiek.
Een andere opmerkelijke vaststelling betreft de toename van het aandeel freelancers bij de professionele journalisten. Dat ging van 18% in 2013 tot 25% in 2018. De stijging situeert zich vooral voor in de sectoren print en televisie. In de domeinen lifestyle (44% in 2018), cultuur (38%) en regio (30%) zijn proportioneel de meeste freelancers aan de slag. Op politieke redacties (8,5%) zijn er het minst actief. In 2018 werkte 31% van de zelfstandigen slechts voor één werkgever, tegenover 28% in 2013.
Complexe thema’s
Sarah Van Leuven (UG) wijt de ontwikkelingen aan kostenbesparingen op de redacties, en waarschuwt meteen voor de risico’s. ‘Als journalisten zich concentreren op één thema heeft dat voordelen voor de kwaliteit van de berichtgeving, zeker als het gaat om complexe thema’s zoals justitie of wetenschap. Zo krijgt men meer tijd om zich te verdiepen, een netwerk van bronnen op te bouwen en dies meer. Als het aantal gespecialiseerde journalisten afneemt, vergroot men de afhankelijkheid van nieuwsagentschappen en persberichten, wat mogelijk ook tot een meer homogene berichtgeving leidt.’
Het CJS uit ook bezorgdheid over de toename van het aantal freelancers in de mediabedrijven. Sarah Van Leuven: ‘Zij genieten niet dezelfde legale bescherming als loontrekkenden, en dus bestaat de kans dat ze bepaalde zaken niet zullen publiceren uit schrik voor vervolging of uit commerciële overwegingen. We zien verder dat sommige freelancers om den brode ook werken als copywriter, wat risico’s inhoudt voor hun onafhankelijkheid. De coronapandemie heeft de kwetsbaarheid van freelancers overigens extra in de verf gezet.’ (LV)
Sarah Van Leuven, Bart Vanhaelewyn, Karin Raymaeckers
From One Division of Labor to the Other: The Relation betweet Beat Reporting, Freelancing and Journalistic Autonomy
in Journalism Practice
2021
