Op de jongste conferentie van de Vereniging voor Onderzoeksjournalistiek (VVOJ) sprong onder meer de Zwitserse onderzoeksjournaliste Serena Tinari in het oog. Zij leverde 10 tips voor goede verslaggeving over de coronapandemie. ‘De voorbije maanden was wereldwijd copy paste journalistiek troef. Toch moeten journalisten ten allen tijde kritisch blijven analyseren wat regeringen, experten en de farmaceutische bedrijven verkondigen.’
Serena Tinari runt sinds enkele jaren het onderzoeksbureau Re-Check, dat zich specialiseert in medische informatie. Op de VVOJ-conferentie van 26 november zei ze begrip te hebben voor het feit dat veel journalisten zich halsoverkop in het coronadossier hadden moeten inwerken, maar toch was ze hard voor de wijze waarop dat gebeurde. “Copy paste journalistiek was troef”, aldus Tinari. “Wereldwijd werden journalisten de megafoon van wat regeringen over het onderwerp te vertellen hadden.” Om daar een mouw aan te passen bundelde de Zwitserse 10 tips voor coronaverslaggevers.
- Pas op voor oversimplicatie. Vanzelfsprekend moet het publiek je berichtgeving kunnen verstaan, maar teveel versimpelen is in dit domein extreem gevaarlijk. Wees daarom kritisch over informatie afkomstig van regeringen en industrie en neem de tijd om hun beweringen te (dubbel)checken. Belangenconflicten en complexe agenda’s zijn in deze sector immers schering en inslag.
- Wees voorzichtig met modellen over de evolutie van de pandemie. Steeds moet je die met een korrel zout nemen en aanvullen met een waarschuwing. De vroegste modellen met betrekking tot COVID-19 werden ontwikkeld toen er nog weinig data beschikbaar waren. Epidemieën evolueren bovendien chaotisch en niet-lineair.
- Maak steeds gebruik van de best beschikbare medische kennis. Wegens de enorme productie van medische studies is het momenteel moeilijk voor journalisten om te weten welke juist zitten en welke niet. De website van het Oxford Centre for Evidence Based Medicine kan over Covid-19 houvast bieden.
- Lever context. Informatie over bijvoorbeeld de evolutie van het aantal besmettingen heeft enkel zin als dit van de nodige context wordt voorzien: vergelijkingen met de normale evolutie van infecties, de gevolgen op vlak van gezondheid.
- Doe een beroep op een zo groot mogelijke groep van deskundigen. Luister wat de verspreiding van de ziekte betreft eerst en vooral naar epidemiologen. Ga ook steeds na wat de achtergrond is van experten, of er geen sprake is van belangenconflicten en of hun eerdere voorspellingen accuraat waren.
- Geef niet toe aan een hype. De vaakst voorkomende fout die journalisten maken, is zonder meer mee te gaan in de conclusies die anderen trekken uit zwakke wetenschappelijke studies. In tegenstelling tot beleidsmensen, die vaak emotioneel betrokken zijn bij de strijd tegen de pandemie, moeten journalisten steeds het hoofd koel houden.
- Heb weet van de verschillende stadia bij de creatie van een vaccin, de testen die worden uitgevoerd worden en wat een resultaat precies inhoudt. Wees bijzonder kritisch ten aanzien van persmededelingen van bedrijven en baseer je bij voorkeur op wetenschappelijke artikels in academische tijdschriften. Wijs het publiek op de beperkingen van de beweringen.
- Concludeer niet te snel wie ‘de slechte man’ is in het verhaal. In de wereld van de gezondheidszorg zijn de zaken immers complex en zelden zwart-wit. Ook spelers die ogenschijnlijk de kant van patiënt kiezen, hebben soms een eigen agenda die er heel anders uitziet.
- Bevraag de grote spelers. De invloed van grote farmaceutische bedrijven en hun medische markering is immens. Hun berichten komen vaak heel overtuigend over. Journalisten moeten daarom steeds kritisch staan ten aanzien wat zij verkondigen en hen blijven bevragen over het nut en de neveneffecten van hun producten.
- Analyseer ook zeer zorgvuldig het proces waarmee overheden de nieuwe medicatie of vaccins goedkeuren. Heb daarbij aandacht voor de gehanteerde criteria en de toegevingen die men het bedrijf eventueel doet met betrekking tot de effectiviteit van het goedgekeurde product.
Serena Tinari publiceerde onlangs samen met Catherine Riva een gids (https://gijn.org/investigating-health-and-medicine-guide/) over hoe items uit de gezondheidszorg te onderzoeken.
De 10 tips hierboven kan je nalezen via de link
Luc Vanheerentals
