Niet alleen in Rusland wordt de oorlogssituatie aangegrepen om de overheidscontrole op de media sterk te verscherpen. Dat is ook het geval in Oekraïne: president Volodymyr Zelensky ondertekende onlangs een wet die volgens de plaatselijke journalistenorganisaties en de Internationale Federatie van Journalisten (IFJ) een ernstige bedreiging vormt voor de persvrijheid en het mediapluralisme in het land.
De National Union of Journalists of Ukraïne (NUJU) en de Independent Media Trade Union of Ukraine (IMTUU) roepen, samen met de IFJ, de regering op om de nieuwe wetgeving aan te passen in overleg met de journalistenorganisaties en mediasector. Het duurt overigens een drietal maanden voor de nieuwe wet van kracht zal worden. Het is ook uitkijken naar het standpunt dat de EU-Commissie over deze regeling zal innemen in het kader van de Oekraïense kandidatuur om lid te worden van de EU.
De nieuwe wet breidt de bevoegdheid van de nationale mediaregulator – de National Television and Radio Broadcasting Council – gevoelig uit. Deze beoordeelt voortaan niet alleen audiovisuele media maar ook kranten, online media en digitale platformen. De Raad zal bindende richtlijnen kunnen opleggen aan redacties, mediaorganisaties beboeten en zonder rechterlijke tussenkomst online massamedia voor een periode van 14 dagen kunnen bannen. De Raad is een politiek orgaan. De helft van de leden wordt benoemd door de president, de andere helft door volksvertegenwoordigers. De partij van Zelensky heeft in het parlement de meerderheid. De wet laat overigens ook de regering zelf toe om sancties op te leggen, zonder beslissing van de regulator of het gerecht dus.
Volgens de Oekraïense autoriteiten is de wet nodig om Russische propaganda te bestrijden. Toch zegt Anthony Bellanger, secretaris-generaal van de IFJ, ‘extreem bezorgd te zijn over dit autoritaire streven ten aanzien van media en journalisten, dat de democratie in het land dreigt te ondermijnen’. De Europese deelorganisatie EFJ liet eerder al verstaan dat de wet ‘in strijd is met de Europese waarden’. Ook de NUJU bestempelt de wet als ‘excessief en een bedreiging voor de vrije meningsuiting’. Volgens de IMTUU dan weer ‘maakt de wet eigenaars van mediabedrijven politiek en economisch afhankelijk van persoonlijke beslissingen van de president’.
Er is bij journalistenorganisaties overigens al langer wrevel over het verstrengde overheidsoptreden ten aanzien van media. Zo werd eind vorig jaar de Deense journaliste Matilde Kimer het land uitgewezen wegens haar vermeende ‘pro-Russische berichtgeving’. Het is de eerste journalist die zowel in Rusland als Oekraïne niet meer welkom is.
Luc Vanheerentals
(foto BelgaImage)
