Eind vorige week pakte de Raad van de EU uit met zijn anti-SLAPP compromisvoorstel dat nutteloze, grensoverschrijdende rechtszaken tegen journalisten, ngo’s en academici moet stoppen. Mooie evenwichtsoefening volgens de een, een teleurstellende stap achteruit in vergelijking met het initiële Commissievoorstel volgens de ander. Tot die laatste groep behoort ook Europees commissaris Didier Reynders. SLAPP’s zijn strategische rechtszaken met geen ander doel dan verdedigers van de publieke zaak monddood te maken. SLAPP heeft als pervers gevolg dat de resources van critici onder druk komen te staan. Wie het onderhandelingsproces onder het Zweedse voorzitterschap heeft gevolgd, zag het gebeuren dat de essentie van de richtlijn in vraag werd gesteld. Zo bevat het voorstel van richtlijn namelijk een cruciaal mechanisme dat toelaat om een SLAPP te seponeren in een vroeg stadium. Een mechanisme dat nu op de helling komt te staan doordat het enkel van toepassing wordt op vorderingen die zo duidelijk ongegrond zijn dat er geen ruimte is voor enige redelijke twijfel (overweging 13a). Tegelijk bevat de common approach niet langer een definitie van 'zaken met grensoverschrijdende gevolgen' (cf. overweging 22 + artikel 4). De richtlijn die enkel toepassing vindt in grensoverschrijdende zaken dreigt daardoor erg verschillend en mogelijk zelfs restrictief te worden geïnterpreteerd in de lidstaten. Ongetwijfeld een slechte zaak voor de rechtszekerheid. En ook artikel 15 over de toekenning van de schadevergoeding blijft geschrapt. Tegelijk worden belangrijke bepalingen – artikel 14 dat regelt wie de kosten draagt en artikel 16 over sancties – afgezwakt. In artikel 14 wordt voortaan verwezen naar de mechanismen onder nationaal recht. Dat is volgens de huidige stand van zaken slecht nieuws voor SLAPP-slachtoffers in België daar kosten slechts gecompenseerd worden op forfaitaire basis. Ook de notie 'sancties' wordt uitgehold door als alternatief voor sancties ook 'andere geschikte maatregelen' naar voren te schuiven. Na de Europese Commissie en de Raad van de EU is nu het Europees Parlement aan de zet. Voorstanders van het afgezwakte compromisvoorstel zijn Oostenrijk, Hongarije, Slovenië, Duitsland, Polen, Italië, Kroatië, Litouwen, Nederland, Luxemburg, Slowakije, Estland, Bulgarije en Griekenland. Ze schermen met principes als toegang tot de rechter. Ook flexibiliteit op nationaal niveau vinden ze belangrijk. Naar het persbericht van de Raad van de EU: Stronger press freedom and free speech protection: Council agrees position on anti-SLAPP law - Consilium (europa.eu) (Bovenstaande analyse is gebaseerd op de draftversie van het compromisvoorstel van 17 mei 2023. De bespreking op de Justice and Home Affairs Council vrijdag 9 juni 2023 lijkt daarmee in lijn.)* *Update op 15 juni: de draftversie van het compromisvoorstel van 17 mei 2023 is de finale versie van het compromisvoorstel en kan hier teruggevonden worden. (CM) (Foto: Nicolas Maeterlinck/BELGA PHOTO)
