De coronacrisis kwam heel verschillend binnen bij journalisten. Sommigen hadden meer werk, anderen zagen hun inkomsten volledig wegvallen. Nu ons leven stilaan begint te lijken op dat van voor de pandemie, legt de VVJ haar oor te luister bij vier freelancers. Hoe hebben zij de voorbije anderhalf jaar verteerd?
Charlotte Michils
- Sofia Van Nuffel, freelance onderzoeksjournalist
"Freelancers moeten zich meer verenigen, ook over de grenzen heen."
"Nu corona stilaan naar de achtergrond verschuift, kunnen we weer inzetten op persoonlijke contacten. Ik hecht als freelance onderzoeksjournalist veel waarde aan het opbouwen van vertrouwen. Dat is mogelijk via online meetings, maar online contact met bijvoorbeeld slachtoffers kan niet tippen aan face-to-face contact. Gelukkig kan een echte ontmoeting ook weer!
De einzelgänger die we als freelancer vaak zijn, maakt dat we meer dan ooit flexibel en creatief uit de hoek moeten komen, omdat we nooit ergens vast bijbehoren. Het was, meer nog dan in een gewone werkperiode, een uitdaging om nieuwe wegen en nieuwe manieren te zoeken. Het is niet omdat een opdrachtgever je geen werk meer kan geven of uitsluitend voor zijn vaste krachten kiest, dat jouw niche geen verhalen meer heeft. Van belang is dan dat je kapstokken vindt om je verhalen aan op te hangen. Als je gewoon goed oplet in je dagelijks leven en oog hebt voor wat mensen bezighoudt, kan je al snel tot nieuwe ideeën komen.
Het is een bewuste keuze om in onzekere tijden te blijven freelancen. Netwerken, zoeken naar financiering en het aanbod over de grenzen heen verkennen worden een gewoonte. Op een gegeven moment val je op iets wat heel goed past bij wat je zoekt. Soms heb je geluk, soms een beetje minder, maar belangrijk is dat je in beweging blijft. Je bent voortdurend een half jaar vooruit aan het denken. Ook jezelf blijven bijscholen is een must. Niemand heeft ooit gezegd dat je bij één bepaalde niche moet blijven hangen. Ik denk dat evolueren superbelangrijk is, zelfs al ben je een diehardjournalist. Vind je niet wat je zoekt, dan moet je het zelf doen. Door een online newsroom op te starten vorig jaar merkte ik snel dat er nauwelijks samengewerkt of uitgewisseld wordt met andere journalisten. Iedereen blijft vooral op zijn of haar eilandje werken. Gelukkig heb ik dit ook al anders meegemaakt dankzij mijn cross-border of uitwisselingsprojecten.
De aandacht gaat soms meer naar prijzen winnen, persoonlijke prestaties en naamsvermelding dan naar de collectiviteit. Persoonlijk vind ik dat we ons als journalisten meer moeten verenigen, ook over de grenzen heen. Daar zijn tegenwoordig heel wat platformen voor en oneindig veel mogelijkheden, waarin ik mij alvast goed thuis begin te voelen."
- Xander Cottens, freelance videojournalist
"Het overbruggingsrecht heeft me in de stiel gehouden. Dat en nieuwe opdrachtgevers maken dat ik nu ongeveer op mijn niveau van voor corona zit."
"De eerste lockdown was hard. De ene na de andere opdrachtgever liet weten door tegenvallende reclame-inkomsten geen geld meer te hebben voor externe producties. Dat betekende meteen dat ik thuis zat. Gelukkig was er het overbruggingsrecht, wat net voldoende was om mijn vaste kosten te dekken. Als videojournalist belopen die al snel 800 euro, het gaat dan van camera’s en materiaal tot de leasewagen die hier voor de deur staat. Ik heb die uitkering aangevraagd tot juli 2020, daarna had ik ze niet meer nodig. En gelukkig maar ook, want de voorwaarden werden almaar strenger.
Ik spekte de steun aan met hier en daar een opdracht voor de regionale TV, vooral in het weekend. We zaten toen met twee of drie mensen op de redactie, een minimumbezetting. Dat is nu gelukkig voorbij. Ik heb toen echt gedacht dat het voor mij als journalist over en uit was. Ik was twee jaar bezig in maart 2020, had weinig reserves opgebouwd, en zag al mijn opdrachtgevers wegvallen. Ik had flink geïnvesteerd in materiaal, video maken kost gewoon veel geld. Dat is anders als je een schrijvende journalist bent, wat ik in het begin van mijn journalistieke carrière ook ben geweest. Toch heb ik mijn kop nooit laten hangen. Mijn oma zei: "Als het slecht gaat, kan het alleen maar beter worden."
En gelijk had ze. De voorbije zomer was het grote bevrijdingsfeest. Er was weer van alles te doen en er was beeld nodig, veel beeld. Wel merk ik een verschuiving in mijn werk. Van Het Nieuwsblad heb ik al een jaar geen opdrachten meer gekregen. Daartegenover staat dat ik intussen de VRT mag rekenen tot mijn opdrachtgevers: ik monteer nu ook voor Het Journaal. Dat laatste is het gevolg van een verwoede sollicitatieronde toen alles was stilgevallen. Maar hoe uitzichtloos het ook was, nooit heb ik gedacht aan stoppen. Ik heb te hard moeten knokken voor mijn perskaart, die geef ik niet zomaar op. Ik hou ook te veel van de vrijheid in mijn job. Met mijn diploma van onderwijzer zou ik perfect voor de klas kunnen staan, maar dan vereng ik mijn wereld tot die vier klasmuren. Dat wil ik niet."
- Geert Van Lierde, vakpersjournalist
"Bij de vakpers is de crisis hard aangekomen."
"Voor de vakpers betekende corona een aardverschuiving, toch voor de segmenten waar ik in actief ben, horeca en toerisme. Op een bepaald moment is alles gewoon stilgevallen. De bladen die verdergingen, deden dat in een afgeslankte versie. Het aannemen van opdrachten was ook niet altijd evident, kwestie van niet net te veel te verdienen waardoor je naast de overheidssteun greep (voor veel steunmaatregelen gold de voorwaarde dat je maar een bepaald percentage van je omzet van het voorbije jaar mocht halen, nvdr). Wat je wel merkt, is dat de magazines die zijn blijven publiceren langzamerhand opnieuw op volle toeren draaien.
De crisis bracht ook kansen. Sommige titels zetten hun vaste ploeg op tijdelijke werkloosheid, voor de weinige opdrachten die er waren, ging men op zoek naar freelancers. Daardoor heb ik er als 'depanneur' opdrachtgevers bij gekregen. Ook buiten de sector, maar wel in het verlengde van mijn expertise, kwamen er kansen. Zo kreeg ik bijvoorbeeld het aanbod om les te gaan geven. Ook aan de uitgeverszijde was er beweging. Men zag de crisis als een opportuniteit om vernieuwing door te voeren en zich te herpositioneren. Sommigen schakelden volledig over op het digitale verhaal, anderen investeerden eindelijk in een online luik. Dat deed ik trouwens ook. Ik maakte mijn eigen website en probeerde meer aanwezig te zijn op sociale media.
Toch bleef het hele coronagebeuren voor horeca en toerisme een harde dobber. Er werd ook heel verschillend op gereageerd vanuit de sector. Sommige vakbladen bleven (extreem) neutraal als het ging over de geldende restricties, andere pookten mee het ongenoegen op en sloegen op tafel voor soepelere maatregelen. De gevolgen laten zich alleszins nog gevoelen, ik haal nog altijd niet mijn journalistiek werkvolume van voor corona."
- Sarah Vandoorne, onderzoeksjournalist met specialisaties duurzaamheid en textiel
"De pandemie bevestigde de uitdaging die freelancejournalistiek is."
"Corona was sowieso een vreemd jaar omdat mijn vriend en ik in januari 2020 op Zuid-Amerikareis waren vertrokken. Toen het virus uitbrak, besloten we in Argentinië te blijven, omdat we dachten dat het allemaal wel niet zo lang ging duren. De bedoeling was trouwens om van daaruit reportages te gaan maken. Ik had ook een beursovereenkomst met MO* om een verhaal dieper uit te spitten. Dat is uiteindelijk deskwerk geworden. Deskwerk is natuurlijk niet hetzelfde als reportagewerk, waardoor ik het gevoel had dat ik dat toch wat moest compenseren.
In het algemeen was het lastig om de geplande artikels gerealiseerd te krijgen. Bovendien bleken ze ook moeilijk verkoopbaar, ik denk bijvoorbeeld aan reisreportages. Het was best pittig om goede opdrachten of goed betaalde opdrachten binnen te halen. Daartegenover staat dat ik goed kon opvolgen wat corona betekende voor de sector waarin ik gespecialiseerd ben, zijnde textiel. Ik had zoveel informatie bijeengeharkt dat ik het niet allemaal gezegd kreeg in gewone artikels, waardoor ik een kleine publicatie heb uitgebracht. In die zin was het zeker ook een creatieve periode. Nog een plus: naast de artikels die ik schrijf voor mijn opdrachtgevers, haal ik ook af en toe beurzen binnen. Niet echt gemakkelijk, maar wel een extra verdienmodel.
Voor corona was ik pas gestart als freelancer in hoofdberoep en door onze reisplannen wist ik ook dat ik niet het grote geld ging binnenhalen. Freelancejournalistiek is gewoon niet evident en de pandemie kwam er bovenop, maar ik ben blij dat de periode stilaan achter ons ligt en we elkaar weer live kunnen zien. Ik kan ook weer evenementen modereren, wat voor mij belangrijk is. Ik ben niet gestopt, dat is al iets."
(Foto: Belga)
