Voor veel journalisten is de confrontatie met zowel verbale als fysieke agressie vandaag een trieste realiteit. Op 20 oktober maakte de VVJ een stand van zaken op en stelde ze haar project Persveilig.be voor. Sinds 2019 registreert de VVJ via een Meldpunt gevallen van agressie tegen journalisten, en alleen al voor dit jaar levert dat 13 incidenten op. Die zijn vaak ontluisterend. Van drie journalisten die klappen opliepen tijdens een coronabetoging, tot een online oproep om ‘journalisten massaal te cyberpesten’. Van een journalist die na een column Vlaamse leeuwenvlaggen in de tuin geplant krijgt, tot een schrijver die een recensente laat weten dat hij ‘haar halsslagader uit haar fucking lijf zal bijten’ (sic). Het is een magere troost, maar we zijn niet alleen. In de schoot van de EU monitort de MFFR (Media Freedom Rapid Response) gevallen van agressie tegen journalisten en nieuwsmedia, en dat leverde in de eerste jaarhelft van 2022 al 311 incidenten op. Bij die geweldplegingen werden in het totaal 552 individuen of mediabedrijven belaagd. Voor de VVJ redenen te over om van de veiligheid van journalisten een werkpunt te blijven maken. Dit samen met de mediahuizen uiteraard, die eveneens een belangrijke rol te spelen hebben hier – en dat niet enkel voor hun vaste journalisten maar even goed de freelancers die ze op pad sturen. PERSVEILIG.BE Op 20 oktober lanceerde de VVJ Persveilig.be, een online platform waarop ze allerlei nuttige informatie bundelt voor meer veiligheid bij het journalistieke werk. In die site wordt nu het Meldpunt Agressie geïntegreerd, dat reeds in 2019 online werd gezet. Journalisten die agressie ervaren, kunnen daar nog steeds snel en makkelijk terecht voor een melding. Persveilig.be publiceert daarnaast nu ook overzichten van de meldingen per jaar. De site bevat verder een documentair gedeelte, met rapporten en handleidingen over veilig werken in de journalistiek. Een eigen VVJ-Vademecum spitst de aandacht toe op lokale problemen en oplossingen. Elementair voor veilig werken is een goede voorbereiding. Daarom bevat Persveilig.be ook een overzicht van veiligheidstrainingen die her en der worden aangeboden. Zelf organiseert de VVJ op 22 december in het Huis van de Journalist een opleidingsdag in samenwerking met specialist Crime Control. We leren er allerlei technieken voor het voorkomen van en reageren op zowel verbaal als fysiek geweld dat je als journalist kan overkomen. Een praktisch luik op Persveilig.be bevat nog informatie over geschikt beschermingsmateriaal, van de perskaart en het bijhorende perskaartetui tot en met kogel- of steekwerende vesten. Met zowel de overheid – Binnenlandse Zaken en Defensie in het bijzonder – als met enkele private firma’s zoekt de VVJ/AVBB nog naar een optimalisering van dit aanbod. Ook twee nuttige verzekeringen worden voorgesteld.
Meldingen bij MFRR – EU In de schoot van de EU monitort de Media Freedom Rapid Response (MFRR) gevallen van agressie tegen journalisten en nieuwsmedia. MFRR Monitoring Report: 311 schendingen van de mediavrijheid geregistreerd in de eerste helft van 2022 in Europa – Europese Federatie van Journalisten (europeanjournalists.org)
TRAINING De VVJ / Persveilig organiseert in samenwerking met expert Crime Control op donderdag 22 december een dagopleiding die journalisten weerbaarder moet maken. In de voormiddag staat verbaal geweld centraal:
- Wat is agressie (niet)?
- Wat zijn de oorzaken van toenemende agressie?
- Welke soorten agressie zijn er en hoe ga je ermee om?
In de namiddag gaan we dieper in op fysieke agressie:
- Hoe ontstaat fysiek geweld?
- Welke preventieve maatregelen kan je nemen?
- Welke afleidings- en ontwijkingstechnieken zijn voor handen?
De training vindt plaats van 9 u tot 16.30 u. in de Zennestraat 21 te Brussel. Inschrijven is verplicht, want de plaatsen zijn beperkt. Deze opleiding is gratis voor VVJ-leden. Niet-VVJ-leden betalen 50 euro, vooraf over te schrijven op ons rekeningnummer BE90 0014 7095 9732, met vermelding ‘veiligheidstraining’. Je deelname is pas definitief na betaling. BESCHERMINGSMATERIAAL Perskaart Je allereerste bescherming als journalist word je geboden door je perskaart. Behalve de officiële perskaarten, die door een onafhankelijke Erkenningscommissie voor beroepsjournalisten worden toegekend en door de FOD Binnenlandse Zaken uitgereikt, biedt de VVJ/AVBB ook legitimatiebewijzen aan voor stagiair-beroepsjournalisten, journalisten in bijberoep en studenten in de journalistiek. Zie het volledige overzicht van perskaarten op Persveilig.be. Perskaartetui Om de zichtbaarheid van de perskaart nog te vergroten, ontwikkelde de VVJ een stevig en herkenbaar etui. Behalve de perskaart kan men daarin ook andere legitimatiedocumenten kwijt, zoals het logo van je nieuwsmedium, een accreditatie of de internationale perskaart. Gratis voor VVJ-leden via info@journalist.be Helmen, vesten en dies meer Nood aan een beschermende helm, een plaatvest die je behoedt voor vuur- of steekwapens of nog ander beschermingsmateriaal? De allereerste verantwoordelijke hiervoor is wel degelijk het mediahuis dat je op pad stuurt. En dat geldt ook wanneer je ‘maar’ freelancer bent. Vind je toch niet meteen wat je zoekt, dan bekijken we met de VVJ wat mogelijk is. Het VVJ-secretariaat beschikt over een lijst van gespecialiseerde verdelers. Het hoofdkwartier van de IFJ (Internationale Federatie van Journalisten), dat in Brussel is gevestigd, beschikt over een kleine stock, maar hou er wel rekening mee dat die in crisistijd – zoals nu met de oorlog in Oekraïne – veel wordt gesolliciteerd. VERZEKERINGEN Je voorzorgen nemen betekent ook nagaan of je beschikt over een gepaste verzekering voor de risico’s die je loopt. Ook hier ligt de primaire verantwoordelijkheid bij het mediahuis dat je op pad stuurt – en dat geldt even goed voor de freelancers die het mobiliseert. De IFJ (Internationale Federatie van Journalisten) biedt de battleface-insurance aan voor riskante opdrachten in het buitenland: https://ifj.battleface.com/. Voor je beroepsaansprakelijkheid (= schade die je zelf aan derden kunt veroorzaken) biedt de VVJ/AVBB een eigen groepsverzekering aan: https://www.journalist.be/nl/nieuws/de-nieuwe-vvjgroepsverzekering-beroepsaansprakelijkheid-voor-wie. VERHOUDING MET POLITIE EN JUSTITIE Meer dan eens krijgen journalisten – en dan vooral beeldjournalisten – te maken met bedreigingen of ronduit fysiek geweld op straat. In zo’n gevallen is een goede verstandhouding met de ordediensten cruciaal. Om die te bevorderen, ging de VVJ/AVBB de voorbije maanden herhaaldelijk in overleg met vertegenwoordigers van het kabinet Binnenlandse Zaken, de federale en lokale politie en de Vlaamse minister van Media. Dat moet in de eerste plaats de herkenbaarheid van professionele journalisten voor ordehandhavers vergroten. Concreet voert de VVJ in dat verband de presentatie en promotie van de door haar uitgereikte perskaarten nog op. In het verlengde hiervan biedt de VVJ haar leden sinds kort ook een perskaartetui aan, dat de herkenbaarheid van de journalist nog vergroot. Een en ander kan meteen verhinderen dat journalisten ongepast door overijverige politiemensen worden aangepakt. Onder auspiciën van de federale minister van Binnenlandse Zaken (Annelies Verlinden, CD&V) en de Vlaamse minister van Media (Benjamin Dalle, CD&V), wordt intussen met de politiediensten (federale en lokale) overleg gepleegd over vormingsmodules, waarin de wederzijdse bekommernissen van zowel journalisten als politiefunctionarissen aan bod komen. Klachten Journalisten die alsnog het slachtoffer zijn van geweld, moeten met hun klachten daarover ook worden gehoord. Alvast de Brusselse politie engageert zich ertoe zo’n klachten wel degelijk ernstig te noteren. Aan het openbaar ministerie komt het dan toe hiermee ook verder aan de slag te gaan. Dat overleg laat voorlopig op zich wachten. Een komende wetswijziging speelt hier overigens op in. Nu al bepaalt de strafwet zwaardere straffen voor gewelddelicten tegen bepaalde beroepscategorieën, zoals artsen, brandweerlieden, postbodes en chauffeurs van openbaar vervoer (artikel 410bis SWB). Binnen de federale regering is er een politiek akkoord om journalisten aan deze categorieën toe te voegen. In het verlengde hiervan zouden journalisten automatisch (d.i. ingevolge een omzendbrief van het College van Procureurs-generaal uit 2008) enkele extra waarborgen krijgen. Zo zou de politie verplicht worden een uitvoerig proces-verbaal op te maken van hun klacht en meteen ook het parket te verwittigen. Dat parket zou de journalist en diens werkgever vervolgens nauwgezet op de hoogte moeten houden van het verloop van het strafonderzoek. De klachten in kwestie zouden bovendien een bijzondere vermelding krijgen, wat inventarisatie mogelijk maakt. Eén voorbehoud: de beoogde wetsaanpassing is opgenomen in de grote hervorming van heel het Strafwetboek die de federale regering nog voor ogen heeft. Voor meteen is ze dus niet. HATESPEECH Meer dan eens zijn journalisten ook doelwit en slachtoffer van haatspraak. Wanneer dat een aanzetten tot haat of geweld inhoudt, is het strafbaar. Maar los van het aanzetten tot racisme, is dergelijke hatespeech niet meteen praktisch beteugelbaar. Wordt ze namelijk via een medium of ook op internet geuit, dan is het hof van assisen bevoegd, en in de praktijk wordt dat voor dergelijke zaken nooit ingericht. Een eventuele correctionalisering van alle haatspraak – ook als ze online of via andere media gebeurt – zou ongetwijfeld toelaten ook hatespeech ten aanzien van journalisten kordater aan te pakken. Niettemin hangt aan zo’n (Grond)wetswijziging ook een groot gevaar vast, en dat is dat ook professionele journalisten zelf sneller dreigen te worden vervolgd voor werk dat sommigen als haatspraak zullen bestempelen. Voor de VVJ mag de beoogde (Grond)wetsaanpassing dan ook niet ten koste gaan van de persvrijheid. https://www.journalist.be/nl/nieuws/hoe-persvrijheid-verzoenen-met-aanpak-haatspraak SLAPP En dan is er nog een bijzondere vorm van agressie waarmee journalisten en nieuwsmedia al eens te maken krijgen: SLAPP (strategic lawsuits against public participation). Europa vaardigde hierover onlangs zowel een richtlijn als een aanbeveling uit, en de Belgische overheid komt het nu toe die om te zetten in eigen wetgeving. De VVJ bezorgde de minister van Justitie in dat verband alvast een nota met concrete pistes. https://www.journalist.be/nl/nieuws/nota-avbb-naar-aanleiding-van-de-antislapp-aanbeveling-eu-2022758-van-de-commissie-van-27
