Persveilig.be focust met zijn jaaroverzichten traditioneel op nationale agressie tegen journalisten. Toch zullen we ons 2023 vooral blijven herinneren als het jaar waarin wereldwijd een buitenproportioneel aantal journalisten het leven liet. Het is midden december en de teller staat volgens de Internationale Federatie van Journalisten (IFJ) op liefst 94. Dé oorzaak is het conflict in Gaza dat inmiddels aan 68 journalisten het leven kostte. Sinds 7 oktober eiste deze oorlog meer dan één journalistenleven per dag, een ongeëvenaard dieptepunt. Dat alles maakt het Midden-Oosten dit jaar tot de bloederigste regio ter wereld. Maar ook in andere regio’s vallen er slachtoffers: Amerika en Azië (telkens 7), Afrika (5). In Europa tot slot sneuvelden 3 collega’s, met name in Oekraïne, Rusland en Frankrijk. Ook Belgische journalisten bleven niet gespaard. Zo werd de Vlaamse verslaggever Arnaud De Decker door Russische artilleristen beschoten in Bachmoet (Oekraïne). Hij bleef gelukkig ongedeerd.
Ook de veiligheidssituatie in eigen land baart zorgen. Volgens de laatste profielschets van de UGent, ULB en UMons kreeg meer dan de helft van de journalisten te maken met grensoverschrijdend gedrag. Verbale agressie kwam het vaakst voor, zowel online als offline. Andere vormen van intimidatie zijn onder meer juridische bedreigingen. 8% gaf ook aan het slachtoffer te zijn geworden van discriminatie. Ruim 7% kreeg te maken met seksueel grensoverschrijdend gedrag. 5,4% werd geconfronteerd met fysiek geweld. Ook de Universiteit van Antwerpen (UA) kwam met weinig opbeurende cijfers over de brug. Zo zou een op de tien politieke journalisten al eens geslagen, geschopt of bespuugd zijn tijdens het werk, of werd hun apparatuur beschadigd. Een kwart van de politieke journalisten werd al eens juridisch afgedreigd. In 15 procent van de gevallen was er sprake van omkoping. Het zijn cijfers die aan de ribben blijven plakken. In het overzicht 2023 vinden we voorbeelden voor elk van die vormen van agressie.
Rechtszaken
Het kwam al veelvuldig aan bod. Journalisten en mediahuizen krijgen heel wat juridische intimidatie te verwerken. Soms is dat gegrond, soms is dat manifest ongegrond en zuiver intimiderend bedoeld. Een greep uit de cases in 2023.
Anderlecht sleept Humo-journalist voor de rechter
RSC Anderlecht stapt naar de rechtbank na een artikel in weekblad Humo. Daarin krijgt voorzitter Wouter Vandenhaute het zwaar te verduren. Volgens Anderlecht heeft journalist Jan Hauspie onrechtmatig gehandeld en de club schade berokkend. Anderlecht eiste onder meer een morele schadevergoeding van 25.000 euro. De zaak wordt gepleit op 25 maart 2024.
Dirk Selis moet het meermaals ontgelden
Gewezen burgemeester van Sint-Truiden Veerle Heeren (CD&V) stapt in 2024 uit de politiek. Heeren lag de laatste jaren onder vuur door enkele schandalen. Zo lieten de gewezen burgemeester en haar entourage zich onterecht prioritair vaccineren tegen het coronavirus. Aan de basis van de onthulling ligt lokaal journalist Dirk Selis die recent in deze zaak werd doorverwezen naar de correctionele rechtbank. Aanklacht: een vermeende inbreuk op de privacyregelgeving. De VVJ sprak zich eerder al fors uit tegen een huiszoeking bij Selis thuis die als doel had om Selis’ bron te achterhalen in zijn berichtgeving over de voortijdige vaccinatie.
Zaak-Rousseau: sector vecht publicatieverbod aan
Op 21 september bevestigde het parket Oost-Vlaanderen onderzoek te voeren naar uitlatingen van Rousseau tegenover agenten in Sint-Niklaas in de nacht van 1 op 2 september. Twee nieuwsmedia, HLN en VTM NIEUWS, wilden daarover berichten en haalden voor hun berichtgeving passages uit het proces-verbaal dat de politie opstelde tegen Rousseau. Rousseau ging niet in op de vraag van de redactie om een reactie en stapte naar de kortgedingrechter. Op 28 september legde de rechter een publicatieverbod op. Dat verbod bleef overeind in een procedure op derdenverzet. DPG Media besloot daarop beroep aan te tekenen. Omdat het publicatieverbod niet enkel DPG Media maar de hele perssector treft, heeft ook de VVJ zich aangesloten bij de procedure. De zaak is vastgesteld voor pleidooien op 21 maart 2024, hof van beroep in Gent. ‘tScheldt haalt tweemaal bakzeil in kortgedingzaak Na onthullende journalistiek van Jan Stevens en Jan Antonissen (Humo) over de praktijken en lastercampagnes van ‘tScheldt, trok Gert Van Mol, de man achter de website, naar de rechtbank. Uit de artikels komt naar voren hoe ‘tScheldt voornamelijk politieke tegenstanders van (extreem)rechts viseert en zich daarbij bedient van een uitgekiende sociale mediastrategie. De rechter acht de persvrijheid niet geschonden en verdedigt het recht op informatie voor het publiek. De uitspraak belet niet dat de satirische website nu een nieuwe rechtszaak aanspant vanwege een derde artikel. Boven op de juridische actie komt de online intimidatie: 'OPROEP. Vermits wij geen toegang hebben tot huiszoekingen en het politieapparaat zoeken we alle mogelijke informatie over de heren Jan Antonissen, Jan Stevens, Guy Van Vlierden en Bart Vanegeren. Stuur naar: redactie@tScheldt.be'. De oproep verschijnt op X en op de website van ‘tScheldt. Een en ander leidde tot een VVJ-statement.
Meer online intimidatie
De vragen worden steeds vijandiger
Dat zegt N-VA-partijvoorzitter Bart De Wever na een achtervolging door enkele journalisten in het Vlaams Parlement. Zonder antwoorden helaas geen geïnformeerde burgers. Het is bovendien belangrijk dat politici zich bewust zijn van hun voorbeeldrol. Hun retoriek inspireert meteen ook de achterban.
Namenkwestie en Reuzegom
De volkswoede is groot als blijkt dat in de zaak-Sanda Dia de leden van de studentenclub Reuzegom slechts veroordeeld worden tot werkstraffen. Ook de pers vangt kritiek. Waarom worden de volledige namen van de Reuzegomleden niet gepubliceerd? Waarom hun namen niet en die van anderen wel? Ook CD&V-voorzitter Sammy Mahdi surft mee op dat sentiment in een TikTokfilmpje.
'Linkse leugenpers'
Vlaams Belang pretendeert voor 'een warm en sociaal Vlaanderen' te ijveren. In het Europees Parlement is van dat sociale masker weinig te merken.' Zo luidt de openingszin van een artikel van freelancejournalist Luc Vanheerentals op Apache. Journalismfund.eu dat het artikel retweet, krijgt een prompte repliek van Europarlementariër Tom Vandendriessche: 'Linkse leugenpers. Nog 8 maand en men zal dat vooraan op eigen kosten kunnen doen'. Nog met de blik op 2024: 'Dat @DVanLangenhove niet aan bod komt tijdens zijn mandaat en bij zijn vertrek bewijst activisme, paternalisme, gebrek aan professionaliteit en deontologie in onze pers. Politici mogen zich uitdrukken, burgers hebben recht op informatie. Zal niet zonder gevolgen blijven #2024'. En ook een journalist van De Standaard maakt melding van dreigmails in zijn Facebook-Messenger na een kritisch artikel over Vlaams Belangvoorzitter Tom Van Grieken. Dat de verkiezingen dichterbij komen, laat zich gevoelen. Tegelijk is er meer aan de hand. Staatsveiligheid (VSSE) verwees begin dit jaar naar een toenemende dreiging van het rechts-extremisme in België. Naast de overheid wordt daarbij ook de pers als zogenaamd verlengstuk van de macht geviseerd.
Doodsbedreigingen
Lectrr trekt aan de alarmbel bij doodsbedreigingen na cartoons over het conflict Israël-Hamas. Op sociale media meldt hij dat het al de derde keer is dat hij met de dood wordt bedreigd. De cartoonist legde klacht neer bij de politie.
Incidenten op het terrein
Meer leugens
Op het terrein krijgen journalisten af en toe te maken met ongenoegen. Zo ook VTM-journalist Rob Van Herck net voor een live voor VTM Nieuws. 'Een dronken passant maakte duidelijk dat we moesten oprotten en begon op de microfoon en de camera te slaan. Ook dreigde hij ermee de ploeg te zullen aanpakken. Hij verweet ons leugens en manipulatie, en verwees naar de coronaperiode.'
Slagen en verwondingen
Als journalist Mark Dreesen (HbvL) vragen stelt bij de renovatie van een woning beschermd als dorpsgezicht in Dilsen-Stokkem, krijgt hij te maken met een woedende eigenaar. Een en ander leidt tot handgemeen, Dreesen houdt er 12 gekneusde ribben aan over. Eind november kreeg Dreesen bericht dat het parket vervolging instelt.
Bronnengeheim
VTM-journalist Kenneth Dee werd het slachtoffer van een illegale politie-interventie in Antwerpen. De politie dwong hem zijn smartphone te ontgrendelen om zijn laatste oproepen te kunnen inkijken. Dit omdat er zogezegd iemand valse oproepen naar de politie zou hebben gedaan die avond. Toen hij dit weigerde, werd hij de combi ingeduwd en mocht hij uitleggen waarom hij niet wilde meewerken. Dee legde inmiddels klacht neer bij de Algemene Inspectie van de politie. Is dit overzicht volledig? Lang niet. Het is bedoeld om zorgwekkende evoluties bloot te leggen. Help mee aan die bewustwording, en meld incidenten van agressie op het VVJ-meldpunt persveilig.be. (CM) (Foto: Didier Lebrun/Photo New)
