Verantwoord nieuws maken van cijfers: drie praktische workshops om je datageletterdheid als journalist verder te versterken

In tijden waarin een juiste interpretatie van data letterlijk van levensbelang kan zijn, hebben journalisten meer dan ooit de verantwoordelijkheid om cijfers kritisch te kunnen lezen en ze juist te kunnen interpreteren. Geen gemakkelijke opgave, zeker niet voor de vele journalisten die hier geen achtergrond in hebben. Studies over dit thema tonen dan ook aan dat de kloof tussen journalisten en onderzoekers nog te groot is voor de ‘data-driven’ realiteit waar we vandaag in leven. 

Om die kloof een stukje te dichten organiseren Joris Boonen en Mark Pluymaekers dit najaar drie workshops waarin ze dit thema benaderen vanuit de dagelijkse leefwereld van een journalist. Verwacht geen spoedcursus statistiek. Het is vooral de bedoeling om deelnemers concrete en praktische handvatten te bieden om de kwaliteit en relevantie van nieuwe cijfers goed en efficiënt te kunnen beoordelen en duiden voor je lezers: Wat moet je als journalist weten wanneer er alweer een nieuwe studie of opiniepeiling in je mailbox verschijnt? Hoe kun je efficiënt het kaf van het koren scheiden? En hoe kun je die cijfers met een goed verhaal in de juiste context plaatsen? 

Omdat cijfermateriaal voor steeds meer thema’s en op steeds grotere schaal beschikbaar wordt, is de training geschikt voor journalisten van alle mogelijke redacties. De materialen zijn gebaseerd op recente voorbeelden van binnenlands en buitenlands nieuws, van politieke redacties, economische redacties, wetenschapsredacties, maar evengoed ook sport- en cultuurredacties. 

Het programma bestaat uit drie losse modules van elk twee uur, die onafhankelijk van elkaar gevolgd kunnen worden. Er is geen of slechts zeer beperkte inhoudelijke overlap tussen de drie modules. De sessies zijn gebaseerd op het boek ‘Kwantitatief onderzoek voor journalisten: Verantwoord nieuws maken van cijfers’ van Joris Boonen en Mark Pluymaekers (Coutinho, 2020).

Programma

Module 1: Hoe scheid je het kaf van het koren? Op zoek naar de (nieuws)waarde van nieuw onderzoek  Redacties worden dagelijks overspoeld met nieuw cijfermateriaal, helaas van wisselende kwaliteit. Van journalisten wordt verwacht dat ze de waarde van al die nieuwe data snel en kritisch onder de loep kunnen nemen om er vervolgens een gebalanceerd verhaal van te maken. In deze sessie bieden we je enkele praktische handvatten om snel en efficiënt een data-factcheck te doen: Nationale en internationale dataleveranciers en hun werkwijzen Wat doe je als bijna elk onderzoek claimt om “representatief” en “betrouwbaar” te zijn? Enkele essentiële checks en kritische vragen die je bij elk onderzoek moet stellen

Module 2: Hoger, lager, of toch ongeveer hetzelfde? Cijfers vergelijken op een goede manier Een cijfer krijgt pas betekenis als je het in een context plaatst. Hoe was het vorig jaar rond deze tijd, hoe doen andere landen het, wat zegt ander onderzoek?  Die context schetsen is niet altijd eenvoudig, maar bepaalt vaak wel je frame. Want wanneer spreek je van een trendbreuk of een verschil, wanneer doe je het als regio ‘beduidend beter’ dan de rest?  In deze sessie behandelen we de volgende thema’s: Vergelijken met een eerdere meting: het belang van vraagstelling in onderzoek Vergelijkingen tussen groepen: de zin en onzin van statistische analyses in verslaggeving Eerlijk vergelijken tussen regio’s: de invloed van de lokale cultuur op onderzoeksresultaten

Module 3: De journalist als onderzoeker Met de opkomst van eigen dataredacties wordt de scheidslijn tussen (data)journalisten en onderzoekers dunner. In deze sessie gaan we in op de kansen en uitdagingen om zelf als redactie data te verzamelen en er eigen verhalen van te maken.  Zelf aan de slag met opiniepeilingen: vraagstelling, antwoordformats, sociale wenselijkheid  Je verdiepen in je onderwerp met publieke datasets Hoe beschikbaar maak je jouw data? Kansen en risico’s van interactieve datatools

 

Cursusbegeleiders

1. Joris Boonen is politicoloog en doet in België en Nederland onderzoek naar attitudes van jongeren op basis van surveyonderzoek (Zuyd Hogeschool | KU Leuven). Als docent-onderzoeker geeft hij bij Zuyd Hogeschool (Maastricht) les in onderzoeksmethoden en media-analyse. Hij geeft daarnaast ook trainingen en workshops aan journalisten (in opleiding) over verantwoord omgaan met data. 
2. Mark Pluymaekers is communicatiewetenschapper en psycholinguïst. Hij is als lector verbonden bij Zuyd Hogeschool in Maastricht. Binnen zijn onderzoeksgroep doet hij onderzoek naar de ontwikkeling van interculturele competenties en de inzet van kunstmatige intelligentie in bedrijfscommunicatie.